Düşüncelerimizi Kontrol Etmenin Kolay Yolu

Birinci yüzyıldan bir felsefe şu anda bize bir şeyler öğretebilir mi?

Yani dünya, antik filozofların hayal bile edemeyeceği şekilde ilerledi de ondan diyorum.

Ve yine de, biz hiç mi ilerlemedik? Kaçımız koşullarımızı kontrol edebildiğimize inanıyoruz?

Ve bir de “İnsan plan yapar, Tanrı güler” sözünü duymuşsunuzdur.

Ben herhangi bir şeyi kontrol etme isteği duyduğumda ya da çevremi kontrol etmek istediğimde, bunun nedeni kendimi kontrolsüz hissetmemdir. Yapacak çok işim olduğunu ya da daha fazla zamanım olduğunu düşündüğümden olabilir.

Taahhütlerimi azaltıp daha fazla para kazanmak için çalışabilirim ve hayatımı kontrol ediyormuşum gibi hayal edebilirim ama gerçekte öyle miyim?

Epictetus, yüzyıllar önce kontrol edemediğimiz ve kontrol edebildiğimiz şeyleri tanımamızı önerdi.

Yarın ne yapacağımı söyleyebilirim. En azından ne yapacağımı düşündüğümü. Ama kim bilir? Planlarımı bozacak milyonlarca şey var.

Epictetus’un dediği gibi, taahhütlerimi azaltma arzum üzerinde bir miktar kontrolüm var ama sonucu kontrol edemiyorum.

Kontrol edemediğimiz şeyler nelerdir?

Epictetus’e göre, hava durumunu kontrol edemiyoruz; diğer insanları kontrol edemiyoruz ve bedenlerimizi kontrol edemiyoruz.

Ben elbette hava durumunu kontrol edemem; dışarda işim olduğunda yağmur yağmaması için dua etsem bile, bu benim kontrolüm dışında. Sadece yağmurun beni ne kadar üzeceğini kontrol edebilirim.

Belki de başkalarının davranışlarını kontrol etmeye çalışıyorsunuzdur?

Belirli bir saatte yemek yemek istiyor musunuz veya misafiriniz ceketini çıkardığında hemen asmaya mı çalışıyorsunuz? Bu şeyler size kontrol gibi görünmeyebilir ama bir kez daha bakın.

Kontrol, televizyonda ne olduğu ya da birinin ne yediğini izleme şeklini alabilir. Evet, belki bunu kendinize ve onlara iyi niyetle yaptığınızı gösteriyorsunuz.

Ama bunun hala bir kontrol şekli olduğunu görebiliyor musunuz?

Belki kendinizi veya başkalarını güvende tutmak için kendinizi ya da başkalarını kontrol etmeye çalışıyorsunuz ve herhangi bir şey olabileceği için bıçak sırtında yaşıyorsunuz, çünkü herkesi ilgilendiren şeyler çeşitlidir ve sınırsızdır.

Bazı insanlar etraftaki olayları ve insanları kontrol etmek için çok çaba harcıyorlar; kontrollerini kaybetmeleri durumunda her şeyin cehenneme gideceğinden korkuyorlar.

Eğer bunlar sana tanıdık geliyorsa, kendine nazik olmanın zamanı geldi. Bu tür kontrol, korkuya dayanır, bu yüzden bu hisse sahip olduğunuzu fark edin ve kendinize böyle anlarda korkulacak bir şeyiniz olmadığını hatırlatın.

Sadece asılmamış bir ceket ihtimali gibi. Ceket sandalye arkasına da konulabilir.

Bu yüzden diğer insanları kontrol edemiyorum.

Ama onların benim hakkımda ne düşündüklerini kontrol edebilirim.

Ayrıca egzersiz yapabilir ve sağlıklı beslenebiliriz ama hala hasta olabiliriz öyle değil mi? Ve sonunda hepimiz öleceğiz. Ama ben hayatta olduğum sürece bu bedene bakım yapmakta kendi payımı kontrol edebilirim.

Peki, başka neleri kontrol edemiyoruz?

Zaman?

Zamanınızın ne kadarını yapmanız gerekenlerden dolayı stresli hissediyorsunuz? ‘Yapılacaklar’ listenizdeki her şeyi işaretlemek zorunda mısınız? Kendinizin oluşturduğu ‘yapılacaklar’ listesinden bahsediyorum.

Evet, zamanı kontrol edemeyebilirsiniz ancak zamanın sizinle nasıl etkileşime girdiğine dikkat edebilirsiniz. Eğer stresli hissediyorsanız, zamanın tükendiği hissine kapıldıysanız, nefes alın ve o ana geri dönün.

Ve unutmayın, her saniyeyi kontrol etmek zorunda değilsiniz.

Peki inançlarınız?

Epictetus, inançlarımızın kontrolünde olduğumuzu iddia ediyordu. Bunu söylerken, inançlarımızın ve düşüncelerimizin kontrolümüz altında olduğunu ve bizim dışımızdaki herhangi bir şeyin olmadığını hatırlarsanız, duygusal dayanıklılığın anahtarını bulduğunuzu söylüyor.

Belki utangaç veya içe dönük olduğunuza ya da bağımlılık yapıcı bir kişiliğe sahip olduğunuza inanıyorsunuzdur. Ama bu sadece kendiniz hakkında düşündüğünüz veya küçükken size veya başka birine söylenen şeylerdir ve bu inancınız haline gelmiştir.

Ve bir inancı kontrol etmenin tek yolu, bir inancın aslında bir düşünce olduğunu görmektir. Kendimize anlattığımız veya kendimize söylenen bir hikaye, doğru olduğuna inandığımız bir şey.

Bu nedenle, inancınızı ışığa tutun ve gerçek olup olmadığını kendinize sorun.

Düşüncelerinizi kontrol etmeye çalışır mısınız?

Belki de sadece ‘pozitif’ düşünceler düşünebilseydiniz hayatınız daha kolay olurdu diye düşünüyorsunuz ve sonra negatif bir düşünceye sahip olduğunuzu fark ettiğinizde kendinize üzülüyorsunuz, kızıyorsunuz.

Ama düşüncelerinizi nasıl kontrol edebilirsiniz?

Hislerinizi yaratan düşünceyi kontrol edemezsiniz çünkü o düşünce saniyeler veya dakikalar önce kayboldu. Ve bir sonraki düşüneceğiniz şeyi kontrol edemezsiniz.

Bana bir sonraki düşüncenizi söyleyin.

Hayır, o değil. Ya da o ama sonraki olanı. Hayır, tabii ki yapamazsınız çünkü bir sonraki düşüncenizin ne olacağını bilmiyorsunuz, bu yüzden düşündüğünüz şeyi veya düşüneceğiniz şeyi kontrol edemiyorsanız, neyi kontrol etmeye çalışıyorsunuz?

Hayatın güzel yanlarını kontrol edebiliriz

Epictetus, mutluluk, neşe, hayal kırıklığı, öfke veya herhangi bir diğer duygunun bizim kontrolümüzde olduğunu ve koşulların bu duyguları oynadığımız bir sahne olduğunu söyler.

Bir köle olarak, Epictetus hayatının herhangi bir alanı üzerinde çok az kontrolü vardı, ancak iç özgürlük ve direnç felsefesi geliştirdi, o zaman olduğu kadar şimdi de geçerli bu durum.

Bize çevremizdeki her şey dahil olmak üzere dışımızdaki her şeyi kontrol edemeyeceğimizi kabul etmek, savaşı bırakıp, karşımıza çıkan rastgele ve öngörülemeyen şeylerin tadını çıkarmamıza olanak tanır.

Hava durumunu, diğer insanları veya bedenlerimizi kontrol edemeyebiliriz ama geriye kalan hayatımızın her yönünü kontrol edebiliriz.

Ben buna inanıyorum.

İç sesim: Saçmalıyorsun Mustafa!

Ben: Göreceğiz bakalım.

Epictetus: Antik Yunan filozoflarından biridir. M.S. 55-135 yılları arasında yaşamıştır ve Stoacılık felsefesinin önemli isimlerinden biridir. Felsefesi, insanların hayatlarındaki kontrol edemeyecekleri şeylerden vazgeçme ve hayatlarında sahip oldukları kontrolü güçlendirme üzerine odaklanır. Bu yazıda bahsedilen Epictetus’un felsefesi, modern zamanlarda da popülerdir ve insanların daha mutlu bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir.